Kıdem tazminatın da yenilikler

Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı işverenin belirli koşullarda çalışana ödemesi gereken 1475 sayılı İş Kanunu gereğince getirilmiş bir tazminat hakkıdır.
1475 sayılı İş Kanununun diğer maddeleri yürürlükten kaldırılmış olsa da kıdem tazminatı düzenlemesi halen yürürlüktedir.
Kıdem tazminatı prensip ve kural olarak işten kendi isteği ile ayrılmayan, yani işverence çıkartılan/ işten atılan, çalışanlara verilen bir haktır.
Bu kapsamda, İş Kanunu kapsamındaki çalışanların kıdem tazminatına hak kazanabileceği ilk durum; çalışanın işveren tarafından “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymaması” sebebi dışında herhangi bir sebeple işten çıkartılmasıdır.

Ahlak veya iyi niyet kurallarına uymama hali varsa (hırsızlık, ahlaksızlık, güveni sarsma, işyerinin ticari sırlarını ifşa gibi) bu takdirde işveren tarafından işten çıkartılsa bile çalışan kıdem tazminatını hak edemez.

İşçi Haklı Nedenle Feshederse Ne Olur?
İş Kanunu kapsamındaki çalışanların kıdem tazminatı hakkını doğuran ikinci neden çalışanın haklı nedenle derhal fesih hakkı doğuran bir gerekçe ile ya da “işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymaması” gerekçesi ile istifa etmesidir.
Bu halde çalışan kendisi işten ayrılmıştır, ancak yine de kıdem tazminatını hak edebilecektir.
Örneğin işverenin çalışana olan iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili gözetim borcunu yerine getirmemesi, çalışanın sürekli iş kazası riski altında çalışması halinde işçinin haklı nedenle fesih hakkı doğarsa kıdem tazminatı alabilecektir.
Bir başka örnek olarak işçinin namus ve şerefine dokunacak söz ve davranışlar işçiye derhal fesih hakkı doğurur ve işçi kendisi isteyerek işten ayrılsa da kıdem tazminatını hak eder.
Çalışanın ölmesi halinde de yasal varisleri kıdem tazminatı hakkını kazanacaktır.

Çalışan kendi istifa ederse ne olur?
Kendi isteğiyle işten çıkan çalışan, başka bir deyişle istifa eden ya da “işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymaması” hali dışında olmak üzere kendi arzusu ile çalışmamayı tercih eden işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz.
Ancak bunun dört istisnası vardır:
1- İşçinin zorunlu askerlik hizmeti için istifa etmesi.
2- Kadın çalışanın evlendiği için istifa etmesi.
3- Çalışanın yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla, başka bir deyişle emekli olmak için işten çıkması.
4- 08.09.1999 öncesinde işe giren çalışanın 3600 gün prim ödeme gün sayısı şartını doldurup emeklilik için çalışmadan yaşı beklemek istemesi ya da sigortalılık süresi ve gün şartını yerine getirmiş olması.

İstifa için süre ne zaman başlar?
Belirttiğimiz üzere, eğer kadın çalışan evlendikten sonra bir yıl içerisinde kendi isteği ile işten ayrılırsa da kıdem tazminatına hak kazanır.
Bu yalnızca kadın çalışanlara tanınmış bir haktır. Bu anlamda kadınlara dönük bir pozitif ayrımcılık söz konusudur. Bu düzenleme ile kadının geleneksel aile yapısındaki rolünü korumak amaçlanmıştır.
Peki, bir yıllık süre ne zaman başlar? Bir yıllık süre kadının resmi nikâh ile evlendiği gün başlar. İmam nikâhı ile evlenme geçerli bir hak doğurmaz.
Resmi nikâh üzerinden tam bir yıl saymak gerekir. Bir yılı bir gün geçse dahi kıdem tazminatı alarak istifa etme hakkı düşer.

Kıdem Tazminatı Ne Kadar?
Çalışanın işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence çalışana 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir.
Bir yıldan fazla olan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.
Kıdem tazminatı olarak her yıl için alınacak “30 günlük ücret” çalışanın maaşının ortalaması değil aldığı son maaşıdır. Bu ücret net ücret değildir, giydirilmiş brüt ücrettir.
Giydirilmiş brüt ücret, çalışana verilen aylık brüt maaşa ikramiye, prim, yol, yemek, yakacak yardımı gibi maddi olanakların eklenmesiyle elde edilen toplam brüt aylık gelirdir. Başka bir deyişle çalışanın eline geçen net maaş değil, vergi ve sigorta primleri dâhil tüm ekleri ile birlikte brüt tutar dikkate alınır.

Tazminatta Tavan Uygulaması Var
Kıdem tazminatı hesaplanırken sadece damga vergisi kesintisi yapılır, bunun dışında başka bir vergi ve kesinti yapılmaz.
Kıdem tazminatında hesaplanabilecek her bir maaşın tavanı vardır.
Bu tavan her sene kamu otoritesi tarafından belirlenir. 2014 yılının ilk altı ayı için kıdem tazminatı tavanı 3 bin 428 TL 22 Kuruş’tur.
Yani çalışanın ücreti ne kadar yüksek olursa olsun kıdem tazminatı olarak alabileceği en yüksek “30 günlük ücret” budur. Bu tutar çalışan kaç yıl çalıştı ise o sayı ile çarpılır, işçiye ödenir.
Her bir işveren kendi işyerinde çalıştığı kadarlık sürenin tazminatını ödemekle yükümlü olmaktadır.